Selahaddin Çelebi

İslam dini akıl ve baliğ olan Müslüman erkek ve kadına birtakım emir ve yasaklarda bulunmuştur. Bu emir ve yasaklarla sorumlu olanlara da mükellef (yükümlü) denir. İnsanlar yetki, ehliyet ve kudretleri ölçüsünde mükellef olurlar. Akıl baliğ olmayanlar, deli ve erginlik çağına ulaşmayan çocuklar mükellef (dinen sorumlu) olmazlar.  Mükelleflerin işlemeleri veya işlememeleri gereken şeylere ‘‘ef’al-i mükellefin‘‘ denir. Ef’al-i mükellefin sekizdir. 
1- Farz: Dinimizin kesin emirle yapılmasını istediği amellerdir (kat‘i delil ile sabit olan hükümler). Farz iki kısımdır. 
a) Farz-ı ayın: Mükellef olan her bir müslümanın bizzat yerine getirmesi gereken amellerdir. Mesela Namaz, oruç ve zekât farzı ayın olan farzlardır.
b) Farz-ı kifaye: Mükellef olan müslümanların ferden değil de toplum olarak sorumlu oldukları amellerdir. Bu vazifeyi bazı müslümanlar yerine getirirse diğer Müslümanlardan sorumluluk kalkar. Eğer hiç kimse bu vazifeyi yerine getirmezse, bütün müslümanlar sorumlu olurlar. Mesela Cenaze namazı Farzı kifaye olan bir farzdır. 
 Farzlar, dinin esasaları ve ibadetlerin aslı rükunleridir. Farzları yerine getiren kimse büyük sevap kazanır, terki ise günahtır ve azabı gerektirir. Farzlardan birine inanmayan, inkâr eden kimse İslam dininden çıkar, imanı gider.
2- Vacip:  Farz kadar kesin delile dayanmamakla beraber yapılması emredilen amellerdir (delili zanni ile sabit olan hükümlerdir). Vitir ve bayram namazları, fıtır sadakası vermek, kurban kesmek gibi. Vacibinde farz gibi yapılması gerekir, terk edilmesi günah olur, fakat farzı inkâr eden kimse dinden çıktığı halde vacibi inkâr eden kimse dinden çıkmaz. 
3- Sünnet: Peygamber sallallahu aleyhivesellem efendimizin farz ve vacip dışında yaptığı ve bizlere tavsiye ettiği işlerdir. Sünnet ikiye ayrılır.
a) Sünnet-i müekkede: Peygamber efendimizin devamlı yapıpda, pek az terkettiği sünnetlerdir. Mesela sabah, öğle ve akşam namazlarının sünnetleri ve teravih namazı, sünneti müekkede’dir. 
b) Sünnet-i gayrı müekkede: Peygamberimizin bazen yapıp bazen terk ettiği sünnetlerdir. Mesela ikindi namazını ve yatsı namazının ilk sünnetleri sünneti gayrı müekkede’dir. 
        Sünnetlerin ifası, farzların muradı ilahiye’ye uygun edasıdır. Sünnet, farz ve vacibi tamamlar. Peygamber Efendimizin dinle alakalı fiillerine ‘’sünnet-i hüdâ’’ denir. Bu Sünnetleri, bir Müslüman Peygamberimize olan sevgi ve bağlılığı ile yaparsa sevap, övgü ve peygamberimizin şefaatine nail olur, terk edense dinen ayıplanır ve sevaptan mahrum olur. Hz. Peygamberin, dini amellerle ilgili değil de adetlerle ilgili olan giyim ve kuşam, yeme ve içme tarzı davranışlarına ‘’Sünnet-i zevaid‘’ denir. Bu çeşit Sünnetleri yapan sevaba nail olur, fakat terk edilmesi dinde eksilme ve azarlamayı gerektirmez. 
4- Müstehap:  Dinimizin genel kurallarına göre yapılması iyi ve güzel olduğu ve âlim ve salih kulların yapa geldikleri fiil ve davranışlardır. Sadaka vermek ve nâfile oruç tutmak ve hediyeleşmek müstehap amellerdir.
5- Mubah: Dinimizin yapılıp veya yapılmamasını serbest kılındığı işlerdir. Yani işlenilmesin de sevap, terk edilmesin de günah olmayan şeylerdir. Oturmak, uyumak ve kalkmak gibi işler mubah işlerdir.
6- Mekruh: Dinimizin yapılmasını hoş görmediği iş ve davranışlardır. Buna kerahet de denir. Mekruh iki kısma ayrılır: 
a)Tahrimen( Harama yakın) Mekruh: Haram kadar kesin bir delile dayanmamakla birlikte yapılması yasaklanan iş ve davranışlardır. Bayram namazını terk etmek, başkasının evlenmek teklifinde bulunduğu kadına evlenme teklifinde bulunmak gibi. Böyle bir mekruhu işleyen bir kimse günahkâr olur.
b) Tenzihen (Helale Yakın) Mekruh: Dinimizin yapılmasını hoş görmediği iş ve davranışlar. Sağ elle taharet yapmak, Soğan, Sarımsak yiyerek Cami’ye gitmek ve abdest alırken suyu israf etmek bu kısım bir mekruhtur.     
7- Müfsit: Başlanmış bulunan bir ibadeti bozan iş ve davranışlardır. Namaz da gülmek ve oruçlu iken bilerek bir şey yemek içmek namazı bozan müfsitlerdendir. Bozulan ibadetler yeniden yerine getirilir.
8- Haram: Dinimizin yapılmasını kesin olarak yasakladığı fiillerdir. Domuz eti yemek, Adam öldürmek, kumar oynamak, ana, baba‘ya asi gelmek ve zina etmek, içki içmek ve sigara içmek haramdır.  Haramları işleyen Allah’a karşı gelmiş ve çok büyük günah işlemiş olur. Haramlardan kaçan kimse Allah’ın rızasını kazanır ve çok büyük sevaba girer. Haramlığı kesin olan bir şeyi helâl saymak insanı imandan çıkarır, helâl bir işi haram, haram olan bir işi de helâl addetmek insanı İslam dininden çıkarır.